Regulacje prawa europejskiego usprawniające odzyskiwanie należności od zagranicznych kontrahentów.

Na pomoc polskim eksporterom i importerom przychodzą regulacje unijne, pozwalające na podejmowanie działań w sytuacji, gdy dłużnik ma swoją siedzibę na terenie innego państwa. Istotne znaczenie z punktu widzenia interesu wierzycieli mają trzy regulacje:

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/35/WE z dnia 29 czerwca 2000r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych.

Wprowadza jednolite zasady naliczania odsetek za zwłokę w transakcjach handlowych. W związku z narastającymi problemami z płynnością przedsiębiorstw wydana została dyrektywa nowelizująca – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/7/UE, którą państwa członkowskie są zobowiązane wprowadzić do porządków krajowych do dnia 16 marca 2013 r. Zgodnie z tą regulacją wierzyciel jest uprawniony do rekompensaty za odzyskiwanie należności w związku z opóźnieniem (w tym bezpośrednio jest mowa o kosztach prawnika lub firmy windykacyjnej). Ponadto państwa członkowskie zostały zobowiązane do wprowadzenia do krajowych porządków prawnych zasady, iż rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela warunek umowy lub praktyka dotyczące daty lub terminu płatności, stopy procentowej odsetek za opóźnienia w płatnościach lub rekompensaty za koszty odzyskiwania należności uznawane będą za niepodlegające wykonaniu albo stanowić będą podstawę do roszczenia o odszkodowanie.

2. Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty.

Zostało wprowadzone do polskiego porządku prawnego przepisami KPC – art. 505(15) – 505(20), i ustanawia instytucję Europejskiego Nakazu Zapłaty. Stanowi ona rodzaj tytułu egzekucyjnego, podlegającego wykonaniu na terenie wszystkich państw Unii Europejskiej (z wyjątkiem Danii).  Jest alternatywą dla tradycyjnego nakazu zapłaty lub wyroku sądu krajowego i podlega wykonaniu w innych państwach bez konieczności uznania lub stwierdzenia jego wykonalności. Wydany Europejski Nakaz Zapłaty nie może być przedmiotem ponownego badania pod względem merytorycznym w państwie jego wykonania.

3. Rozporządzenie (WE) nr 805 / 2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych.

Skutek analogiczny do Europejskiego Nakazu Zapłaty lub wyroku sądu krajowego co do którego wydano zaświadczenie uregulowane w art. 53 Rozporządzenia UE 1215/2012 (tzw. Bruksela I w wersji przekształconej) wywołuje wyrok lub nakaz sądu polskiego, wzbogacony o zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego. Instytucja została wprowadzona do polskiego porządku prawnego przepisami KPC – art. 795(1) – art. 795(6). Należy jednak pamiętać, że sąd może nadać orzeczeniu europejską klauzulę egzekucyjną jedynie, jeżeli dotyczy ono roszczenia bezspornego, za które uznaje się roszczenie, które dłużnik uznał, lub którego nie zakwestionował w toku postępowania sądowego. Instytucja Europejskiego Nakazu Zapłaty służy również do uzyskiwania bezpośredniej wykonalności w ramach Unii Europejskiej przez dokumenty urzędowe i ugody sądowe.

4. Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające  europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń.

Procedura ta znajduje zastosowanie do transgranicznych spraw cywilnych oraz handlowych, w których wartość roszczenia nie przekracza kwoty 2000 euro. Rozporządzenie przewiduje wykonalność orzeczenia wydanego w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń w innym Państwie Członkowskim Unii Europejskiej bez konieczności przeprowadzania odrębnego postępowania w przedmiocie stwierdzania jego wykonalności.  Postępowanie charakteryzuje się uproszczoną formą postępowania, niską opłata za przyjęcie pozwu, przyśpieszonym trybem rozpoznania spraw.

Niezależnie od w.w. instytucji wprowadzonych regulacjami unijnymi, istnieje oczywiście możliwość dochodzenia zapłaty w trybach tradycyjnych przewidzianych  przepisami właściwymi dla sądu posiadającego jurysdykcję w konkretnej sprawie. Do wierzyciela należy zatem decyzja, czy będzie dochodził przysługującej mu wierzytelności przed sądem siedziby dłużnika, czy też przed sądem polskim. Zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku wierzyciel ma możliwość skorzystania z instytucji Europejskiego Nakazu Zapłaty lub europejskiego Postępowania w Sprawie Drobnych Roszczeń lub uzyskania orzeczenia na zasadach ogólnych. W przypadku uzyskania orzeczenia tradycyjnego przed sądem wierzyciela zachodzi następnie konieczność uzyskania Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego bądź zaświadczenia przewidzianego w art. 53 Rozporządzenia UE 1215/2012 (w przypadku postępowań wszczętych po 10 stycznia 2015r.) lub stwierdzenia wykonalności orzeczenia stosowanie do Rozporządzenia UE nr 44/2001  (w przypadku postępowań wszczętych przed 10 stycznia 2015r.)
Wybór powyższy istnieje jedynie w sytuacji, gdy przepisy dopuszczają możliwość pozwania dłużnika przed sąd państwa innego niż państwo jego siedziby. Regulacje w tym zakresie zawiera Rozporządzenie Rady (WE) Nr 44/2001 z dnia 22 grudnia w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych i modyfikujące je Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012r.

Więcej na ten temat znajduje się na blogu prawniczym, którego autorem jest Adwokat Andrzej Żurawski. Na blogu poruszane są kwestie dotyczące m. in. handlu zagranicznego, transgranicznych sporów sądowych, windykacji międzynarodowej – www.handelzagranica.pl